Аляксандр Шакуцін, які яшчэ ў 2020-м трапіў пад санкцыі ЕС як кашалёк Аляксандра Лукашэнкі, працягвае зарабляць мільёны ў Еўропе, пры гэтым страты асобных сваіх кампаній бізнесовец пакрывае за кошт беларускага бюджэту. Пераказваем са скарачэннямі матэрыял Беларускага расследніцкага цэнтра, створаны пры садзейнічанні JournalismFund.eu.
Еўропа-карміцелька
У 2020 годзе Аляксандр Шакуцін трапіў пад санкцыі ЕС за падтрымку Аляксандра Лукашэнкі. Пасля гэтага дзейнасць яго кампаній у Еўрасаюзе мусіла быць спыненая. Аднак расследаванне БРЦ паказала, што ў Германіі ў бізнесоўца ёсць кампанія, якая працягвае функцыянаваць і прыносіць прыбытак.
Фірма SV MASCHINEN займаецца пастаўкамі сельгастэхнікі ва Усходнюю Еўропу. Сярод яе партнёраў — Amazone (вытворца тэхнікі, не блытаць з Amazon), New Holland і Lemken.
Беларускі расследніцкі цэнтр папрасіў журналіста з Германіі пад выглядам кліента патэлефанаваць у кампанію з просьбай аформіць пастаўку ў Беларусь партыі імпартных камбайнаў. Менеджарка нямецкага офіса пацвердзіла, што гэта магчыма.
Апытаныя БРЦ эксперты лічаць, што SV MASCHINEN удалося абысці санкцыйнае заканадаўства ЕС дзякуючы заблытанай структуры ўласнікаў. Яна змянілася ў верасні 2020 года, незадоўга да ўвядзення абмежаванняў супраць Шакуціна. Першапачаткова ён валодаў кампаніяй разам з даўнімі партнёрамі: Яраславам Буяльскім, Ігарам Субоціным, Віталём Варатніцкім і Валянцінам Ягоравым. Цяпер жа сярод уласнікаў з іх застаўся толькі Ягораў, якому належыць 30% фірмы. Астатнія 70% — у літоўскай кампаніі EM SYSTEM.
Гэтая фірма трапіла пад нацыянальныя санкцыі Літвы, і яе актывы на 8 мільёнаў еўра аказаліся замарожаныя, як і яшчэ 6 мільёнаў еўра неразмеркаванага прыбытку.
Прычына гэтага — Аляксандр Шакуцін, які валодае кампаніяй разам з Ігарам Субоціным.
У Германіі сувязь даччынай кампаніі EM SYSTEM з Шакуціным не прасачылі, і яна ўнікла абмежаванняў. Працягвае працу і яе прадстаўніцтва ў Мінску: у 2021 годзе яго чысты прыбытак склаў каля 1 мільёна даляраў.
Такім чынам, Аляксандр Шакуцін ужо два гады працягвае весці дзейнасць у ЕС, нягледзячы на забарону Брусэля. БРЦ звярнуўся ў Міністэрства фінансаў Германіі па афіцыйны каментар і чакае адказу.
Кветкавы атрад
У 2017 годзе Аляксандр Шакуцін ажаніўся другі раз.
Абранніцай 58-гадовага бізнесоўца стала 22-гадовая Марыя Сакіркіна, выпускніца БДЭУ і ўдзельніца конкурсу грацыі і артыстычнага майстэрства «Каралева Вясна». Ужо ў 2020 годзе дзяўчына пачала займацца бізнесам. Разам са сваім бацькам, а таксама пасынкам, Аляксандрам Шакуціным-малодшым, яна стала суўладальніцай кампаніі «Белтаможвилия». Іх сумарная доля — 71,25%. Астатняя частка была размеркаваная паміж ТАА «Спамаш», што належыць бацьку і сыну Шакуціным, і венгерскай кампаніяй Lucky Trade Group Hungary, ліквідаванай летась.
«Белтаможвилия» была зарэгістраваная ў Вілейцы, і ў 2020 годзе — калі акцыянерамі кампаніі сталі Шакуціны — эканамічная актыўнасць гэтага раёна рэзка павялічылася. За студзень-верасень экспарт вырас у 7 разоў (94 мільёны даляраў) у параўнанні з тым самым перыядам 2019, а імпарт — у 47 разоў (204 мільёны даляраў).
У 2021 годзе ў тыя ж дзевяць месяцаў раён працягваў нарошчваць знешні гандаль. Агульны абарот тавараў да верасня склаў 362 мільёны даляраў. З іх экспарт — 125 мільёнаў, а імпарт — 236 мільёнаў даляраў.
Але ўжо ў канцы 2021 года Вілейка перастала дэманстраваць анамальную эканамічную актыўнасць, і гэта супала з пераездам з раёна «Белтаможвилии».
Кампанія працавала ў Вілейцы з моманту заснавання ў 2007 годзе, але яе дзейнасць была даволі сціплай, а ў 2019 годзе — нават стратнай. З прыходам у кіраўніцтва Шакуціных фірма паказала рэзкі рост: выручка вырасла ў 1878 разоў, дасягнуўшы амаль 300 мільёнаў рублёў, а чысты прыбытак склаў 11,3 мільёна рублёў.
У 2021 годзе выручка «Белтаможвилии» дасягнула 362 мільёнаў рублёў.
Згодна з матэрыяламі расійскіх арбітражных судоў, сфера дзейнасці фірмы — рээкспарт кветак у Расію. Гэты бізнес заквітнеў у 2011 годзе, калі Аляксандр Лукашэнка сваім указам стварыў ільготы для імпарту з мэтай рээкспарту. Пастанова цалкам вызваліла імпарцёраў ад выплаты ПДВ, пры ўмове, што тавар будзе вывезены з Беларусі. Гэта дазваляла беларускім рээкспарцёрам не плаціць падаткі ў дзяржбюджэт і зарабляць на гэтым звышпрыбыткі.
З гэтага пачаўся масавы рээкспарт кветак з Беларусі ў Расію. Там ПДВ плаціць было трэба, таму пры пастаўках цана тавараў у разы заніжалася. Удзельнічалі ў гэтай схеме і Аляксандр Шакуцін разам з сынам праз іх фірму «Логекс».
Пастановай Савета міністраў Беларусі фінансавая справаздачнасць гэтай кампаніі была схаваная.
Паводле ацэнак БРЦ, выручка «Белтаможвилии» за два гады кіраўніцтва Шакуціных склала 264 мільёны даляраў. 20% ад гэтай сумы жонка, сын і цесць Шакуціна мусілі заплаціць у дзяржбюджэт як ПДВ пры імпарце, але Лукашэнка сваім указам вызваліў іх ад гэтага.
Справа тэхнікі
Аляксандр Шакуцін вядомы як адзіны буйны бізнесовец у прамысловай галіне Беларусі. Больш за 20 гадоў ён з’яўляецца суўладальнікам холдынгу «Амкадор», які вырабляе пагрузчыкі, укладчыкі асфальту і тэхніку для меліярацыі. Каля траціны гэтай прадукцыі пастаўляецца на экспарт, у асноўным — у Расію. Да прыходу Шакуціна прадпрыемства працавала ўжо каля 70 гадоў і апошнія 10 з іх уяўляла сабой прыватную структуру з невялікай доляй дзяржавы. Разам з партнёрамі з Непала Шакуцін паступова выкупіў долі ў асобных акцыянераў і такім чынам атрымаў кантрольны пакет «Амкадора».
Прыватызацыя значна ўмацавала пазіцыі Шакуціна, і ў 2013 годзе яго назвалі другім найбольш уплывовым бізнесоўцам Беларусі. Для самога «Амкадора», аднак, у доўгатэрміновай перспектыве гэта мела супрацьлеглы эфект: прадпрыемства пачало працаваць у мінус. Кампенсуе страты холдынг з дапамогай пазыкаў з дзяржбюджэту. На канец 2021 года доўгатэрміновы доўг дасягнуў прыкладна 120 мільёнаў даляраў. Непакрытыя страты — 42 мільёны даляраў.
У канцы таго ж 2021 года Аляксандр Лукашэнка выдаў указ «Аб стабілізацыі фінансавага стану арганізацый», вылучыўшы Шакуціну пазыку прыкладна на 50 мільёнаў даляраў пад адну другую стаўкі рэфінансавання (каля 4% гадавых). Акрамя таго, гэтую пазыку неабавязкова аддаваць грашыма. Указ прадугледжвае магчымасць узаемазаліку і пагашэнне доўгу акцыямі.
Наяўнасць рэгулярных дзяржсубсідый абвяргае распаўсюджанае ўяўленне, быццам «Амкадор» праяўляе «сацыяльную адказнасць», забіраючы стратныя прадпрыемствы ў дзяржавы ў свой холдынг. Бо сам ён часткова фінансуецца за кошт падаткаплатнікаў.
