Дизайнерка из Беларуси объяснила, почему у нас не развито ювелирное искусство. Теперь она работает в Португалии — успешно
25 июня 2025 в 1750857600
Злата Цветкова / «Зеркало»
Имя Елены Карпиловой известно в Беларуси немногим, хотя ее ювелирные и архитектурно-образовательные проекты привлекают внимание по обе стороны Атлантики. Она - кураторка, дизайнерка, авторка международных художественных изданий, а еще соучредительница Школы архитектурного мышления, которая занимается неформальным детским образованием. С Карпиловой поговорил 34mag.net - пересказываем некоторые моменты из интервью.
«Вельмі хацела зрабіць нешта карыснае для ўкраінскіх калег»
Свой путь Карпилова начинала в 2006 году с украшений, которые делала из полимерной глины. Она рассказывает, что стать ювелиром в Беларуси не так уж и просто - причем до сих пор.
- Калі б у нас было нейкае месца з ювелірнай адукацыяй, то я, напэўна, адразу пачынала б як ювелір, - рассуждает она. - Але ювелірнай справы як сфармаванага напрамку ў Беларусі не існуе, а тым больш - сучаснага, са сваім стылем, ці хаця б як від мастацтва, што развіваецца. Праз гэта я доўгі час уяўляла сябе класічным мастаком - абсалютна не прыкладным да сучаснасці.
В то же время Карпилова не теряла надежды, что кто-то может обучить ее работе с металлом.
- Я хадзіла да розных ювеліраў, прасіла павучыцца і выслухоўвала кучу адмоваў кшталту «Ой не, навошта вам гэта? Адзін дзень паглядзіш - і больш не прыйдзеш». Цяпер я разумею, што для ювеліраў, як і для ўсіх, хто валодае нейкім майстэрствам, вельмі важна не проста за грошы кагосьці павучыць, а працягваць культуру чаляднікаў, - рассказывает дизайнерка.
Так она начала работать с пластиком и другими альтернативными материалами. Свои работы Карпилова выставляет в Instagram.
С начала 2022-го, когда беларуска переехала в Португалию, она стала писать экспертные тексты для американского сайта Art Jewelry Forum. Он принадлежит некоммерческой организации, защищающей интересы современного ювелирного искусства.
- Тады я шмат думала, чым магу дапамагчы сваім калегам ва Украіне, і мне прыйшла ідэя напісаць амерыканскаму сайту Art Jewelry Forum. Так і патлумачыла рэдактару, маўляў, разумею, што вы зусім мяне не ведаеце, але я б вельмі хацела зрабіць нешта карыснае для ўкраінскіх калег, падтрымаць іх і даць ім голас на міжнароднай сцэне, напісаўшы пра іх. Мая ідэя была ў тым, каб апублікаваць працы добрых ювеліраў на рэсурсе, які чытаюць усе, у тым ліку амерыканскія калекцыянеры. Такая рэклама мастакоў, якія пацярпелі, на пляцоўцы, дзе людзі рэальна купляюць, - объясняет Карпилова. - Галоўная рэдактарка адказала мне ў той самы дзень: «Мы акурат самі думалі, што абсалютна нікога не ведаем ва ўкраінскім ювелірным асяроддзі. З радасцю прымем тэкст». Так я апублікавала свае першыя фотаэсэ. І працягнула пісаць.
«Рухаць цэлую сферу самастойна ці парай чалавек немагчыма»
В Беларуси же, считает Карпилова, ювелирное искусство в принципе не развито. Даже если сравнивать с соседними странами: например, Литвой. Там есть профессиональный фестиваль Metalofonas, а в Беларуси «почти ничего нет, ноль».
- Існуюць адзінкі, якія гэтым займаюцца. Напрыклад, Дар'я Луцкевіч і яе брэнд Label D. Яна выкарыстоўвае дрэва 5000-гадовага дуба - матэрыял з вялікай гісторыяй і сімволікай - і ўдзельнічае ў міжнародных фестывалях. Але рухаць цэлую сферу самастойна ці парай чалавек немагчыма. Ды і сучаснае ювелірнае мастацтва - гэта пра свабоду, пра стварэнне аб'ектаў з наратывам. У Беларусі ў любой сферы з падобнымі сэнсамі і ідэямі цяпер складана.
Как отмечает Карпилова, некоторые художники и художницы из нашей страны начинают заниматься созданием украшений, приходя к ним от больших полотен. Это может быть своеобразным последствием выезда творческих людей в эмиграцию.
- Дапусцім, я хачу купіць працу Насці Рыдлеўскай, але як мастачка яна часта працуе з вялікімі фарматамі - маскамі ці карцінамі. Як сябе запэўніць, што зможаш такую працу перавезці, калі раптам спатрэбіцца? Тут і прыдаюцца выдатныя брошкі Анастасіі. Яны - маленькія, але вельмі значныя аб'екты мастацтва.
Карпилова не только пишет о ювелирном искусстве для интересующихся им и создает украшения, но и организует выставки, которые на них специализируются. Так, беларуска в качестве кураторки сделала проект L'étrangère. Он стал частью биеннале Lisbon Jewellery Biennial и был посвящен вынужденной эмиграции.
Предметы Карпилова выставила прямо в лиссабонской квартире, которую она снимала с мужем, - и это тоже часть задумки.
- Я адразу ведала, каго хацела запрасіць, - вспоминает она. - Гэта былі ювеліры, якія ў розныя перыяды і з розных прычын вымушана эмігравалі са сваіх краін. З большасцю я была знаёмая асабіста, з кімсьці - толькі ў ліставанні. Некаторыя былі сапраўднымі зоркамі ў сферы, але іх біяграфіі не ведаў амаль ніхто. Я збірала інфармацыю пра іх і пісала лісты наўпрост: «Раблю выставу на тэму вымушанай міграцыі. Мне здаецца, гэта неяк звязана з вамі». І чалавек раптам адказваў: «Так, вельмі звязана, вось мая гісторыя».
В некоторых историях многие беларусы и беларуски могут узнать себя. Например, по словам Карпиловой, одна художница из Ирана, которая давно переехала в Германию, тоже принимала участие в выставке. Но сказала, что «не может рассказывать личное, потому что все еще ездит на родину, где живут ее близкие».
Как отмечает Карпилова, западные европейцы оценили ее идею - она показалась многим необычной.
- Людзі казалі, што гэта было нечакана, асабліва на фоне іншых выстаў. Уявіце: яны ходзяць па галерэях, а тут раптам апынаюцца ў кватэры эмігранта з Беларусі, дзе ўсё па-хатняму. Кантраст моцны, - подчеркивает она. - Асабліва гэта ўражвала гасцей з зусім далёкіх краін, накшталт Аўстраліі ці Новай Зеландыі. Гэта была не проста выстава, а нешта новае для іх - занурэнне ў чыесьці асабістыя гісторыі і прастору. Гэта нешта душэўнае, большае за экспазіцыю.
Напомним, на «Зеркале» можно почитать истории других успешных за рубежом беларусок. Например, мы рассказывали о Вере Новик, которая устроилась архитекторкой в метро Нью-Йорка, а также разговаривали с Екатериной Лысенок, которая уже несколько лет работает в Google.